Zinde Yaşam Platformunuz
Uykusuzluk Problemi
Uykusuzluk, yeterince uyuyamadığınızda ortaya çıkan bir durumdur. Uyku eksikliği daha geniş bir kavramdır.
Aşağıdakilerden bir veya daha fazlasına sahipseniz oluşur:
Yeterince uyuyamıyorsanız (uyku yoksunluğu)
Günün yanlış saatinde uyuyorsanız (yani, vücudunuzun doğal saatiyle senkronize değilseniz)
İyi uyumuyorsanız ya da vücudunuzun ihtiyaç duyduğu farklı uyku tiplerini almıyorsanız
Yeterli uyku almanızı önleyen veya kalitesiz uykuya neden olan bir uyku bozukluğunuz varsa
Uyumak, yemek yemek, içmek ve nefes almak gibi temel bir insan ihtiyacıdır. Diğer ihtiyaçlar gibi, uyumak da yaşamınız boyunca iyi sağlık ve zindelik için hayati bir kavramdır.
Uyku eksikliği, fiziksel ve zihinsel sağlık sorunlarına, yaralanmalara, verimlilik kaybına ve hatta ölüm riskini artırabilir.
Uyku Nedir?
Uyku eksikliğini anlamak için, uykunun nasıl çalıştığını ve neden önemli olduğunu anlamamız gerekir. İki temel uyku tipi; REM (Rapid Eye Movement- Hızlı Göz Hareketi) ve REM olmayan uykudur.
REM olmayan uyku, genellikle derin uyku veya yavaş dalga uyku olarak bilinen şeyi içerir. Rüya görme, tipik olarak REM uykusu sırasında meydana gelir. Genel olarak, REM dışı ve REM uykusu, her gece 3-5 dakika aralıklı bir düzende meydana gelir.
Uyanıkken kendinizi iyi hissetme ve işlev görme kabiliyetiniz, yeterli toplam miktarda uyku alıp almadığınıza ve her bir uyku türünden yeterli alıp almadığınıza bağlıdır. Ayrıca, vücudunuzun uyumaya hazır olduğu bir zamanda uyumanıza da bağlıdır.
Uyanık olduğunuzda ve vücudunuzun uykuya hazır olduğunda, durumu kontrol eden içsel bir "vücut saatine" sahipsiniz. Bu saat tipik olarak 24 saatlik tekrar eden bir ritim izler (sirkadiyen ritim). Bu ritim, vücudunuzdaki her hücreyi, dokuyu, organı ve bunların çalışma şeklini etkiler.
Yeterince uyuyamıyorsanız, yanlış zamanlarda uyuyorsanız ya da kalitesiz uykunuz varsa, muhtemelen gün içinde kendinizi çok yorgun hissedersiniz. Uyandığınızda, tazelenmiş ve uyanık hissedemeyebilirsiniz.
Uyku eksikliği, iş, okul, araba kullanma ve sosyal işleyişi etkileyebilir. Öğrenme, odaklanma ve tepki verme konusunda sorun yaşayabilirsiniz. Ayrıca, diğer insanların duygularını ve tepkilerini yargılamakta zorlanabilirsiniz. Uyku eksikliği ayrıca sosyal durumlarda huzursuz, huysuz veya endişeli hissetmenize neden olabilir.
Uyku eksikliğinin belirtileri ve semptomları çocuklar ve yetişkinler arasında farklılık gösterebilir. Uykusuzluk çeken çocuklar aşırı aktif olabilir ve dikkat etmesi gereken sorunlar olabilir. Ayrıca yaramazlık yapabilirler ve okul performansları zarar görebilir.
Uykusuzluk Problemi
Uyku eksikliği, tüm dünyada yaygın bir halk sağlığı sorunudur. Tüm yaş gruplarındaki insanlar yeterince uyuyamadığını bildirmektedir.
Yetişkinlerin yaklaşık yüzde 40'ı, günde en az bir kez bir anlam ifade etmeden gün içinde uykuya daldığını bildirmektedir. ABDde yapılan araştırmalara göre bu ülkede tahminen 50 ila 70 milyon insan, kronik (devam eden) uyku bozukluklarına sahiptir.
Uyku eksikliği, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet, inme/felç, obezite ve depresyon gibi birçok kronik sağlık problemiyle bağlantılıdır.
Uyku eksikliği, yetişkinlerde, gençlerde ve çocuklarda yaralanma riskinin artmasıyla da ilişkilidir. Örneğin, sürücü uykusuzluğu (alkolle ilgili olmayan) ciddi araba kazası yaralanmaları ve ölümlerden sorumludur. Yaşlılarda uyku eksikliği, düşme ve kırık kemik riskinde artışla bağlantılı olabilir.
Ek olarak, uyku eksikliği, nükleer reaktör erimesi, büyük gemilerin karaya oturması ve havacılık kazaları gibi trajik kazalarla ilgili insan hatalarında rol oynamıştır.
Yaygın bir efsane, insanların olumsuz etkiler olmadan, kısa süreli uykuya alışabilecekleridir. Bununla birlikte, araştırmalar doğru zamanlarda yeterli kalitede uyku almanın, zihinsel sağlık, fiziksel sağlık, yaşam kalitesi ve güvenlik için hayati olduğunu göstermektedir.
Nasıl Uyuruz?
Vücudunuzu uykuya dalma ve uyanmaya hazırlamada birçok faktör rol oynar. Uyanık olduğunuzda ve vücudunuzun uykuya hazır olduğunu kontrol eden içsel bir "vücut saatine" sahipsiniz.
Vücut saatinin tipik olarak 24 saatlik tekrar eden bir ritmi vardır (sirkadiyen ritim). Bu ritmi kontrol etmek için iki süreç etkileşime girer. Birincisi, uyanık olduğunuz her saatte gelişen bir uyku baskısıdır. Bu uyku açlığı, çoğu insanın uykuya daldığı, akşam saatlerinde zirveye ulaşır.
Adenosin olarak adlandırılan bir bileşik, uykuya eğilime yol açan bir faktör gibi görünmektedir. Uyanıkken beyninizdeki adenozin seviyesi yükselmeye devam ediyor. Bu bileşiğin artan seviyesi uykuya doğru bir kayma olduğunu gösterir. Siz uyurken vücudunuz adenozin parçalar.
İkinci bir süreç, içsel vücut saatinizi içerir. Bu saat ortamdaki belirli işaretlerle senkronizedir. Işık, karanlık ve diğer belirteçler, ne zaman uyanık olduğunuzu ve ne zaman uyuşuk hissettiğinizi belirlemenize yardımcı olur.
Örneğin, gözlerinizle alınan ışık sinyalleri, beyninizdeki özel bir alana gündüz olduğunu söyler. Beyninizin bu bölgesi vücudunuzun saatini gece ve gündüz periyotlarını dengelemeye yardımcı olur.
Vücudunuz, iç saatinizin kontrol ettiği günlük bir ritmde kimyasallar salgılar. Hava karardığında vücudunuz melatonin adı verilen bir hormon salgılar. Melatonin vücudunuza uykuya hazırlanma zamanının geldiğini gösterir ve uykulu hissetmenize yardımcı olur.
Kan dolaşımınızdaki melatonin miktarı, akşama kadar yükselir. Araştırmacılar bu zirvenin vücudunuzu uykuya hazırlamanın önemli bir parçası olduğuna inanıyor.
Akşam geç saatlerde parlak yapay ışığa maruz kalmak bu işlemi bozabilir ve uykuya dalmayı zorlaştırabilir. Parlak yapay ışık örnekleri, bir TV ekranından, bilgisayar ekranından veya çok parlak bir alarm saatinden gelen ışığı içerir.
Güneş doğarken vücudunuz kortizol salgılar. Bu hormon doğal olarak vücudunuzu uyanmaya hazırlar.
Vücut saatinin ritmi ve zamanlaması yaşla birlikte değişir. Gençler, geceleri küçük çocuklara ve yetişkinlere göre daha geç uykuya dalarlar. Bunun bir nedeni, melatoninin 24 saat boyunca gençler için daha geç salınması ve zirve yapmasıdır. Sonuç olarak, birçok gencin geceleri daha geç yatma saatlerini tercih etmesi ve sabahları yetişkinlerden daha fazla uyuması doğaldır.
İnsanlar ayrıca büyürken ve gelişirken daha fazla uykuya ihtiyaç duyarlar. Örneğin, yenidoğanlar günde 16 saatten fazla uyuyabilir; benzer şekilde okul öncesi çağındaki çocuklar için gündüz uykusu gereklidir.
Küçük çocuklar akşamın erken saatlerinde daha fazla uyuma eğilimindedir. Gençler sabahları daha fazla uyuma eğilimindedir. Ayrıca, yaşlı yetişkinler erken yatma ve erken uyanma eğilimindedir.
Uykunun düzeni ve türleri de insanlar olgunlaştıkça değişir. Örneğin, yenidoğan bebekler REM uykusunda daha fazla zaman harcarlar. Yavaş dalga uykusu (REM dışı uykunun bir aşaması) erken çocuklukta zirve yapar ve ergenlikten sonra keskin bir şekilde düşer. İnsanlar yaşlandıkça da azalmaya devam eder.
Uyku Neden Önemli?
Uyku, yaşamınız boyunca sağlık ve iyilik halinizde hayati bir rol oynar. Doğru saatte ve yeterli kalitede uyku almak zihinsel sağlığınızı, fiziksel sağlığınızı, yaşam kalitenizi ve güvenliğinizi korumanıza yardımcı olabilir.
Uyanıkken kendinizi nasıl hissettiğiniz, kısmen uyurken olanlara bağlıdır. Uyku sırasında vücudunuz sağlıklı beyin işlevini desteklemek ve fiziksel sağlığınızı korumak için çalışıyor. Çocuklarda ve gençlerde uyku aynı zamanda büyüme ve gelişmeyi desteklemeye yardımcı olur.
Uyku eksikliğinden kaynaklanan hasar anında oluşabilir (araba kazası gibi) veya zamanla size zarar verebilir. Örneğin, devam eden uyku eksikliği bazı kronik sağlık sorunları için riskinizi artırabilir.
Ayrıca, ne kadar iyi düşündüğünüzü, tepki vereceğinizi, çalışacağınızı, öğreneceğinizi ve başkalarıyla iyi geçineceğinizi de etkileyebilir.
Bu konularla da ilgilenebilirsiniz:
Uyku Apnesi Belirtileri Nelerdir?