Zinde Yaşam Platformunuz
Cölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı ince bağırsağa zarar veren bir sindirim bozukluğudur. Hastalık, gluten içeren yiyecekler yendiğinde tetiklenir. Gluten, buğday, arpa ve çavdarda doğal olarak bulunan bir proteindir ve ekmek, makarna, kurabiye ve kek gibi gıdalarda yaygındır. Paketlenmiş birçok gıda, dudak balsamı ve rujlar, saç ve cilt ürünleri, diş macunları, vitamin ve besin takviyeleri ve nadiren ilaçlar gluten içerir.
Çölyak hastalığı çok ciddi olabilir. Hastalık uzun süreli sindirim sorunlarına neden olabilir ve vücudunuzun ihtiyaç duyduğu tüm besinleri almasını önleyebilir. Çölyak hastalığı bağırsak dışında vücudun diğer bölümlerini de etkileyebilir.
Çölyak hastalığı, gluten duyarlılığı veya buğday intoleransından farklıdır. Gluten duyarlılığınız varsa, karın ağrısı ve yorgunluk gibi çölyak hastalığına benzer semptomlarınız olabilir. Çölyak hastalığının aksine, gluten duyarlılığı ince bağırsağa zarar vermez.
Çölyak hastalığı buğday alerjisinden de farklıdır. Her iki durumda da, vücudunuzun bağışıklık sistemi buğdaya tepki gösterir. Bununla birlikte, buğday alerjilerinde kaşıntılı gözler veya solunum sıkıntısı gibi bazı semptomlar çölyak hastalığından farklıdır. Buğday alerjileri ayrıca ince bağırsağa uzun süreli zarar vermez.
Çölyak Hastalığına Kimler Daha Yatkındır?
Çölyak hastalığı dünyanın her yerinden çocuk ve yetişkinleri etkilese de, hastalık Kafkaslarda daha sık görülür ve kadınlarda daha sık teşhis edilir. Ailenizden birinde bu hastalık varsa, çölyak hastalığı geliştirme olasılığınız daha yüksektir. Çölyak hastalığı ayrıca Down sendromu, Turner sendromu ve Tip 1 Diyabet (Şeker hastalığı) gibi diğer bazı hastalıkları olan kişiler arasında daha yaygındır.
Çölyak Hastalığı ile İlişkili Diğer Hastalıklar
Çölyak hastalığınız varsa şu hastalıklara da yatkınlığınız bulunabilir:
· Tip 1 diyabet (Şeker hastalığı)
· Addison Hastalığı
· Hashimoto Hastalığı
· Primer (birincil) safra sirozu
Çölyak Hastalığının Neden Olabileceği Sağlık Sorunları
Çölyak hastalığının uzun süreli komplikasyonları (neden olabileceği sağlık sorunları) arasında:
· Yetersiz beslenme, sağlıklı olmanız için gereken vitamin, mineral ve diğer besin maddelerini alamadığınız bir durum
· Osteomalazi olarak bilinen, hızlandırılmış osteoporoz veya kemiklerde yumuşama
· Sinir sistemi problemleri
· Üreme ile ilgili sorunlar
Nadir komplikasyonlar ise şunları içerebilir:
· Bağırsak kanseri
· Karaciğer hastalıkları
· Lenfoma, lenf sistemi adı verilen bağışıklık sisteminin bir kısmının kanseri
Yine nadir durumlarda, sıkı bir glutensiz diyet uygulasanız bile besin maddelerini emmede sorun yaşamaya devam edebilirsiniz. Refrakter çölyak hastalığı adı verilen bu rahatsızlığınız varsa, bağırsaklarınız ciddi şekilde hasar görür ve iyileşemez. Bu durumda intravenöz serum yoluyla besin almanız gerekebilir.
Çölyak Hastalığına Neden Olan Nedir?
Araştırma, çölyak hastalığının sadece belirli genleri olan bireylerde meydana geldiğini göstermektedir. Bu genler yaygındır ve popülasyonun yaklaşık üçte biri tarafından taşınır. Bireylerin de çölyak hastalığına yakalanmak için gluten içeren yiyecekler yemeleri gerekir. Araştırmacılar, uzun süre gluten yiyen risk altındaki kişilerde çölyak hastalığını neyin tetiklediğini tam olarak bilmiyorlar.
Bazen hastalık ailelerde görülür. Çölyak hastalığı olan kişilerin yakın akrabalarının yaklaşık yüzde 10 ila 20'si de etkilenir. Genlerinizde veya varyantlarınızda değişiklik olduğunda çölyak hastalığı geliştirme şansınız artar. Bazı gen varyantları ve çevrenizdeki şeyler gibi diğer faktörler çölyak hastalığına yol açabilir.
Çölyak Hastalığı Taraması
Tarama sözcüğü sağlık literatüründe, herhangi bir şikayet ya da belirtinizin olmadığı durumlarda hastalıkların test edilmesi anlamında kullanılır.
Doktorlar rutin olarak insanlara çölyak hastalığı için tarama yapmamaktadır. Bununla birlikte, Çölyak hastalığı olan veTip 1 Diyabetli (Şeker hastalıklı) kişilerin kan akrabaları, hastalığa yakalanma ihtimalleri hakkında doktorlarıyla konuşmalıdır.
Birçok araştırmacı, çölyak hastalığı için ebeveynler ve kardeşler gibi tüm aile üyelerinin rutin olarak taranmasını önerir. Ancak, Çölyak hastalığının teşhisinde rutin genetik tarama ı genellikle yararlı değildir.
Glutensiz Bir Diyet
Doktorlar çölyak hastalığını glutensiz bir diyetle tedavi eder. Gluten, çölyak hastalığınız varsa reaksiyonu tetikleyen buğday, arpa ve çavdarda doğal olarak bulunan bir proteindir. Glutensiz bir diyete sadık kalan çölyak hastalığı olan çoğu insan için semptomlar büyük ölçüde iyileşir. Son yıllarda, marketler ve restoranlar, glutensiz yiyecekler ve ürünler ekleyerek glutensiz kalmayı kolaylaştırıyor.
Doktorunuz sizi çölyak hastalığı olan kişilerin tedavisinde uzmanlaşmış bir diyetisyene yönlendirebilir. Diyetisyeniniz, sağlıklı bir diyet uygularken glutenden nasıl kaçınacağınızı öğretecektir.
Diyetisyeniniz size şu konularda yardımcı olacaktır:
· Gıda ve ürün etiketlerini gluten için kontrol etmek
· Günlük yemek planlarını tasarlamak
· Yiyecek türleri hakkında sağlıklı seçimler yapabilmek
Çoğu insan için glutensiz bir diyet uygulamak, ince bağırsaktaki hasarı iyileştirir ve daha fazla hasarı önler. Diyete başladıktan sonraki günler ila haftalar içerisinde semptomların iyileştiğini görebilirsiniz. İnce bağırsak genellikle çocuklarda 3-6 ay içinde iyileşir. Tam iyileşme yetişkinlerde birkaç yılı bulabilir.
Bağırsak iyileştiğinde, hastalıktan zarar gören villuslar yeniden gelişir ve besinleri gıdalardan kan dolaşımına normal bir şekilde emebilir.
Bu yazıları da okuyarak konu hakkında daha kapsamlı bir bilgiye sahip olun: